Tadeusz Frankiewicz | 1.07.2021, Kraków
Kaszel jest naturalnym mechanizmem obronnym mającym na celu oczyszczenie dróg oddechowych z nadmiaru wydzieliny, substancji drażniących, ciał obcych oraz mikroorganizmów. Odruch kaszlowy powstaje w wyniku drażnienia receptorów kaszlu w drogach oddechowych. To niezbędny do przeżycia odruch, który zdarza się codziennie, gdy zakrztusimy się jedzeniem, mamy kontakt z kurzem itp. Zupełnie inaczej to wygląda w przypadku infekcji dróg oddechowych, a te zdarzają się szczególnie w okresie jesienno-wiosennym.
Kaszel związany z chorobami ma szereg cech charakterystycznych. Jedną z nich jest długość utrzymywania kaszlu. Kaszel trwający do 3 tygodni nazywamy ostrym, utrzymujący się od 3 do 8 tygodni podostrym, natomiast kaszel trwający ponad 8 tygodni uznajemy jako przewlekły. Jakkolwiek kaszel kojarzy nam się z infekcjami dróg oddechowych, to trzeba pamiętać, że może być objawem wielu innych chorób i jego dłuższe utrzymywanie się powinno wzmóc naszą czujność i skłonić do kontaktu z lekarzem. Pamiętajmy, że przeciągający się kaszel może być objawem astmy, szczególnie jeżeli pojawia się lub wzmaga wraz z wysiłkiem fizycznym, przewlekłej obturacyjnej choroby płuc (POChP), choroby refluksowej przełyku (cofająca się treść żołądka podrażnia drogi oddechowe) czy też choroby nowotworowej.
Zazwyczaj jednak kaszel pojawia się w wyniku infekcji dróg oddechowych, które początkowo obejmują gardło i nos. Czujemy drapanie w gardle i pierwsze objawy w obrębie nosa. Zaczynamy odchrząkiwać, pociągać nosem. Początkowo katar jest wodnisty, częściowo spływa po tylnej ścianie gardła. Spływająca wydzielina oraz stan zapalny toczący się w organizmie drażni receptory kaszlowe - kaszel wzmaga się. W tej fazie choroby kaszel jest suchy lub inaczej nieproduktywny, pojawia się na skutek podrażnienia nabłonka górnych dróg oddechowych.
W wielu przypadkach infekcja może skończyć na tym etapie, jednak bardzo często, szczególnie w przypadku dzieci infekcja rozwija się w kierunku dolnych dróg oddechowych. Wraz z rozwojem infekcji (po ok 1-3 dniach) wydzielina zarówno w nosie jak i dolnych drogach zmienia się z wodnistej w gęstą, śluzową, mającą tendencje do zalegania na nabłonku dróg oddechowych. Wraz ze zmianą wydzieliny zmienia się też charakter kaszlu, z suchego - nieproduktywnego przechodzi w kaszel mokry - produktywny. Kaszlowi towarzyszy odkrztuszanie gęstej plwociny która może mieć charakter śluzowy - przezroczysty z czasem zmieniającej kolor na bardziej ropną zabarwioną na żółto lub zielonkawo.
Uwaga! Kolor plwociny nie świadczy o infekcji bakteryjnej
Kaszel nasila się, nie pozwala spać, niepokoi domowników i męczy samego pacjenta, potęgując niepokój co do stanu chorego. Nasilający się męczący kaszel jest wynikiem nadmiernego pobudzenia receptorów kaszlowych w drogach oddechowych. Pobudzenie to wynika z jednej strony z wydzieliny zalegającej w drogach oddechowych, a z drugiej z drażnienia receptorów kaszlowych w miejscach gdzie nabłonek dróg oddechowych jest uszkodzony poprzez wirusy. Czynnikiem dodatkowo uszkadzającym nabłonek jest sam intensywny kaszel. Z tych też powodów nadmierny kaszel w przebiegu infekcji dróg oddechowych powinien być leczony gdyż jego nasilenie znacznie przekracza fizjologiczne korzyści wynikające z odkrztuszania.
Warto w tym miejscu dodać, że infekcje dróg oddechowych w znacznej większości spowodowane są przez wirusy (ok. 90% wszystkich infekcji), w stosunku do których stosujemy leczenie objawowe. Choroba ma charakter samoograniczający się a postępowanie terapeutyczne ma celu łagodzenie objawów i skracanie czasu choroby. Wspomniane wyżej dwa typy kaszlu w pewien sposób określają zarówno fazę infekcji jak i adekwatne podejście terapeutyczne. W praktyce jednak różnicowanie typów kaszlu nastręcza sporo trudności. Pokazują to również badania, w których wykazano, że rodzice mają z reguły problem z dokładnym określeniu typu kaszlu w rozmowie z lekarzem. Wynika to zarówno z braku doświadczenia jak i z tego, że te dwie fazy choroby przechodzą w siebie dość płynnie. W praktyce więc staramy się po prostu łagodzić kaszel w sytuacji gdy jego nasilenie jest zbyt uciążliwe dla pacjenta, pamiętając też o tym, że faza suchego kaszlu trwa dość krótko 1-3 dni i w większości przypadków, kiedy myślimy o interwencji farmakologicznej przeważają już cechy kaszlu mniej lub bardziej mokrego/produktywnego. W sytuacji, gdy nie jesteśmy pewni rodzaju kaszlu, nie powinniśmy stosować leków przeciwkaszlowych. Stosowanie syropów przeciwkaszlowych u małych dzieci bez uprzedniej konsultacji z lekarzem może zaszkodzić maluchom, kaszel może być wynikiem reakcji alergicznej lub astmy.
Warto pamiętać, że poinfekcyjna regeneracja nabłonka oddechowego trwa zazwyczaj od 2 do 6 tygodni, co tłumaczy utrzymywanie się tzw. kaszlu poinfekcyjnego w tym okresie.
Nazwa produktu leczniczego: Bronchipret TE, syrop. Skład: 100 ml (co odpowiada 112 g) syropu zawiera:16,8 g płynnego wyciągu z Thymus vulgaris L. i(lub) Thymus zygis L., herba (tymianek) (1:2-2,5). Rozpuszczalnik ekstrakcyjny: roztwór amoniaku 10% (m/m) / glicerol (85%) (m/m) / etanol 90% (V/V) / woda oczyszczona (1/20/70/109). 1,68 g płynnego wyciągu z Hedera helix L., folium (liść bluszczu) (1:1). Rozpuszczalnik ekstrakcyjny: etanol 70% (V/V). Produkt leczniczy zawiera 7% [V/V] alkoholu. 1 ml syropu zawiera 423 mg maltitolu ciekłego, 28,76 mg sorbitolu (sorbitol zawarty w maltitolu ciekłym). Postać farmaceutyczna: Syrop. Wskazania terapeutyczne do stosowania: Produkt leczniczy roślinny stosowany w objawach kaszlu z zalegającą wydzieliną, w łagodnych do umiarkowanych infekcjach i stanach zapalnych dróg oddechowych, takich jak ostre zapalenie oskrzeli. Przeciwwskazania: Nadwrażliwość na substancje czynne oraz na inne rośliny z rodziny jasnotowatych (Lamiaceae) oraz araliowatych (Araliaceae), brzozę, bylicę pospolitą, seler, lub na którąkolwiek substancję pomocniczą.
Nazwa produktu leczniczego: Bronchitabs, tabletki powlekane. Skład: Jedna tabletka powlekana zawiera 60 mg wyciągu suchego z korzenia pierwiosnka oraz 160 mg wyciągu suchego z ziela tymianku. Postać farmaceutyczna: Tabletki powlekane. Wskazanie do stosowania: Produkt leczniczy roślinny stosowany jako środek wykrztuśny przy mokrym kaszlu i trudnościach w odksztuszaniu. Bronchitabs jest wskazany do stosowania u dorosłych. Przeciwwskazania: Nadwrażliwość na substancje czynne oraz na inne rośliny z rodziny jasnotowatych (Lamiaceae) lub na którąkolwiek substancję pomocniczą. Podmiotu odpowiedzialny: Bionorica SE, 92308 Neumarkt, Niemcy. Informacji o leku udziela: Bionorica Polska Sp. z o.o., ul. Hrubieszowska 6B, 01-209 Warszawa.